Het Berlijnse Pictoplasma (6-9 april) staat internationaal bekend als hét festival voor hedendaags karakterdesign en -kunst. Voor een leek is de vierdaagse onderdompeling in de wereld van karakterdesign en kunst bijna een culture shock. Elke dag zie je talloze characters in het straatbeeld en de media zonder er bij stil te staan, maar op Pictoplasma staan ze centraal. Tijdens de laatste twee dagen wordt duidelijk hoe gevarieerd karakterdesign kan zijn. Naast graphic design, illustratie en sculptuur, is er op Pictoplasma aandacht voor robotica, game design en kostuumontwerp. Enkele hoogtepunten:
Logorama en absurdisme
Pictoplasma vertoont dit jaar elke dag één screening onder de noemer Characters in Motion. Dat zijn er minder dan tijdens de vorige editie, toen de nadruk bij animatie lag. Of het er nou meer of minder zijn, de vertoningen maken de grote diversiteit in karakterdesign duidelijk. Van gelikte computer graphics tot bibberige potloodtekeningetjes, van pixelmannetjes tot klassieke cartoonstijl, het komt allemaal voorbij. De lengte varieert, waardoor de langste filmpjes je automatisch het meest bijblijven. Maar dat zijn dan ook vaak de animaties met de interessantste verhaallijnen.
Zo viel vrijdag Doomed op, een nepdocumentaire van het Spaanse El Señor, compleet met ‘David Attenborough’ voice-over. De animatie laat een aantal diersoorten zien, wiens instincten niet om overleving draaien, maar ervoor zorgen dat ze – op een humoristische manier – uitsterven. Zo is er de box-fish, die zichzelf tot een kroketje draait en laat frituren, en de inverted hedgehog die zichzelf doorboort als hij niest. Is dat nog vrij melig, het rake Logorama is grappig, mooi gemaakt én maatschappijkritisch. In een wereld opgebouwd uit logo’s (Malibu palmbomen, logo’s van multinationals, maar ook iconen van de Sex Pistols en street artist Obey), laat crimineel Ronald McDonald een spoor van vernieling achter, terwijl hij wordt achtervolgd door politie-Michelin-mannen.
Zaterdag opent het dagprogramma opnieuw met een set animaties. Geen uitschieter als Logorama dit keer, hoewel het Nederlandse Dataddiction, waarin puppets hun computerverslaving bespreken, erg grappig is. De set wordt afgesloten met het krankzinnige The External World, een animatie van epische proporties met zoveel wendingen in het verhaal (van een bejaardenhuis voor oude cartoons, tot een vadermoord) dat beschrijving onmogelijk is. Maar dat is niks vergeleken het geweldige absurdisme van het tweetal Pic Pic André, wiens film Panic Au Village vrijdagavond werd vertoond. De bizarre avonturen van speelgoedfiguurtjes Cowboy, Paard en Indiaan staan garant voor hilariteit, zeker laat op de avond.
Soundsuits en robotica
Met name in de lezingen worden de grenzen van karakterdesign en kunst verkent. Vrijdag spreekt Nick Cave, de Amerikaanse kunstenaar die prachtig werk maakt op het grensvlak van sculptuur en performance. Zijn soundsuits zijn draagbaar, maar tegelijk sculpturaal. De pakken, gemaakt van kringloopspullen, haar, kralen en borduurwerk, ruizen en ratelen mee met de bewegingen van de drager. Cave vertelt hoe het Rodney King incident hem in 1992 deed besluiten zijn pakken te maken. De soundsuits maken bevooroordeelde perceptie onmogelijk, omdat ze noties van sekse, klasse en ras overschrijden.
Hoogtepunt van de lezingen van het zaterdagprogramma zijn die over robotica, een discipline voor het eerst vertegenwoordigd op Pictoplasma. Het aandoenlijke robotje Keepon was vorig jaar al op het festival te zien in een animatie, dit jaar is zijn maker Marek Michalowski aanwezig om te vertellen over zijn werk. Michalowski paste de principes van 2D tekenfilms, door Pixar toegepast op 3D animatie, toe op robotica. Grote verschil ligt in communicatie, de uitdaging en kracht van robots. Keepon wordt gebruikt in therapie met autistische kinderen, waar de vereenvoudigde emoties en aangestuurde responsies veel effect hebben. De sprekers van 3753% Tørdal maakten de kleine robot Papp, een nerveus robotje in een doos. Opvallend is de verschillende achtergrond van de makers. Michalowski ontwikkelde Keepon voor therapie, Hilde en Bård Tørdal zijn conceptueel kunstenaars, die met verschillende media werken. Na afloop zijn beide robots in de foyer te bewonderen en is het mogelijk met Keepon te communiceren.
Missing Link Lynch extravaganza
Wat er gaat gebeuren tijdens de Missing Link Show, de afsluiter van Pictoplasma 2011, is vooraf niet echt duidelijk. Het programma belooft een spektakel met ‘een van de laatste geheimen van onze visueel overbelaste cultuur’, VJ presentaties, live muziek en performances. Het wordt een bizarre avond. De Missing Link Show vangt aan met documentairefragmenten over ontmoetingen met vreemde mensapen, waarna de mascottes van Pictoplasma, de ‘yeti’s’, achter het transparante scherm opduiken. Vervolgens brengt Motomichi Nakamura de stemming er goed in met stampende beats en rood-wit-zwarte visuals op het scherm voor en achter hem. Daarna vervalt de show echter in totale anarchie.
Na een treurig stukje waarin de door de sneeuw ploeterende yeti’s een voor een neervallen, neemt Maximilian Hecker plaats achter een vleugel. Deze Berlijnse James Blunt zingt met lijzige stem een schijnbaar eindeloze ballad over gebroken harten. Het is een tijdje komisch, omdat twee yeti’s ondertussen een ballet opvoeren, maar als de schepsels van het podium verdwijnen is de lol er snel af. Het publiek maakt dat duidelijk door voortijdig te applaudisseren en te joelen. De onfortuinlijke Hecker wordt afgeslacht. Het duurt niet lang of het hele publiek praat ongegeneerd door zijn pianospel heen, en lacht hem vol overgave uit. Het is verschrikkelijk om aan te zien. Hecker onderbreekt zijn stuk een paar keer, ‘En ik dacht nog wel dat dit mijn doorbraak zou worden,’ grapt hij bitter. Wat kan hij anders?
Als de lichten aangaan, zie je overal verbouwereerde blikken. Waarschijnlijk heeft niemand van de aanwezigen ooit eerder zo’n volkslynching meegemaakt. En dat terwijl de Pictoplasma bezoekers het hele weekend met ijzeren geduld en vol waardering sprekers hebben aangehoord, die soms amper Engels spraken. Na de pauze zien we de yeti’s een soort primitief vereringritueel uitvoeren, waarna DJ Dan Deacon het podium inneemt om er een feest van te maken. Al snel vraagt hij het publiek op het podium om te komen dansen. Voor de helft van het publiek dat blijft zitten is de show wel voorbij. Door het vreemde intermezzo met Hecker, is het stuk meer een verzameling sketches, dan een geheel. Maar hoe je het ook went of keert, het was een spectaculaire afsluiter.
Pictoplasma is laagdrempelig en cutting-edge, maakt nieuwsgierig en inspireert. Of je nou een professionele animator bent of een verdwaalde schrijver, het enthousiasme van organisatie, bezoekers en sprekers werkt aanstekelijk. Na vier dagen lezingen, filmvertoningen, tentoonstellingen en bizarre liveshows staat een ding vast: volgend jaar weer!
Hou de website in de gaten voor nieuws over aankomende Pictoplasma evenementen en publicaties. In juni zal ‘Not A Toy’ verschijnen, een boek vol voorbeelden van toegepast karakterdesign, waarin ook Nick Cave vertegenwoordigd is.
Animaties:
Doomed – Guillermo Garcia Carsi (2011) www.promofest.org
Logorama – H5 (2010) www.blog.autourdeminuit.com/h5.fr
Dataddiction – Tommy de Roos (2010) www.tommyderoos.com
The External World – David O’Reilly (2010) www.davidoreilly.com